Bir çok konuya ilgim olduğu gibi müzik ve müzik aletlerine de ilgimin yoğun olduğu bir vakitte, piyano çalmayı öğrenmenin yanında piyano mekanizması, çalışma şekli ve malzemeleri hakkında da bilgi edinmiştim. Yaptığım bir çok çeşitli kaynaklardan edindiğim araştırmalar sonucunda bir arşiv hazırlayarak merakı olanlara bu konuyu açıyorum.
Piyano nedir, tarihçesini açıklayalım... Şaka yapıyorum, hiç sevmem öyle tarihçe olaylarını, ne yapalım ilk halini nasıl geliştiğini değil mi ? Gereksiz bilgiler değil ancak konumuzda yeri yok, şu an piyano mekanizması hakkında konuşacağız.
Bir gün dedik 2 yıl da sürse bir piyano yapalım, markamızı da koyalım. Hevesle bir işe başlıyorsunuz, öğrendikçe hevesiniz geçiyor ya hani, aynen öyle oldu. Piyano bir mühendislik harikası elbette, fakat öylesine de yapmaya çalışsanız kolay değil. Anlatacağım konser piyanosu, bu sizin bildiğiniz kuyruklu akustik piyanoya denir. Konsol piyano da bu tellerin dikine kaldırılmış hali, tuş mekanizmaları farklı ikisinin, siz de piyano yapmaya heves ettiyseniz bilmeniz gereken şey konsol piyano yapımıdır. Konser piyanosunu evinizde besleyemezsiniz, konsol piyano da küçük olmamasına rağmen kuyrukluya göre daha makul.
Piyano Tuş Mekanızması
Bakın burada ne var? Bu bir tuş, şimdi bunlardan 88 tane falan yapacağız. Şöyle resmi büyütüp biraz göz gezdirelim sonra sohbete devam ederiz.
(...)
Bu resim ve tarihçesine meraklılar için, verdiğim linke tıklayarak wikipedia'dan ulaşabilirsiniz.
Bu tuş nasıl çalışıyor hadi hayalimizde canlandıralım. İsimlerini verdiğim wikipedia linkindeki resimden okuyun. Şimdi tuşa bastık. Çok mühendis tarzında terimler, her parçaya değinerek anlatmayacağım sıkmamak adına kopmamaya çalışın. Tuşa basınca 2 numaralı parça yukarıya itiliyor. Sonra o onu o onu derken çekiç dediğimiz 10 numaralı parça yukarıdaki tele vuruyor. Teli fark ettiniz sanıyorum 16 numaralı. Yukarıda teli sabitlemek adına parçalar var.
+15 numaralı şey ne ola ki ?
-Bu gördüyseniz eğer piyanonun altında pedallar var, bir tanesi susturucu, diğerlerini bilmiyorum açıkçası. Piyano çalarken diğerlerine basınca farkı göremedim o yüzden pek araştırmadım, bilmiyorum demek de bizde yok gerçi, o diğer iki pedal şimdilik sizin işinize yaramayacak diyerek "çok bilmiş" havamdan çıkmamış bir şekilde devam edelim. Bu susturucu pedalına basınca seslerin tınısı piyano içinde dolanır dınnnnnnn diye uzun sürer sesler. Pedala basmazsanız sesler fazla uzamadan susturulur. Bu 15 numara o susturucu, pedala basınca tüm tellerin susturucusu yukarıya kalkıyor. Bu 12, 13, 14 ün olduğu küçük kısım pedalın kontrolündeki kısım yani, pedala basınca 13 yukarı kaldırıyor.
11 numara bizim çekici tutuyor, niye tutuyor noldu ki? diyebilirsiniz. Piyano mekanizmasında tuşa eğer yavaşça basarsanız, ama çok yavaş, çekiç tele vurmaz, anlayacağınız mekanizma olarak aslında çekiç tellere ittirilir yani belli bir güçle tuşlara basılır. Fakat çekiç yakalayıcı olmazsa ittirirken birden fazla vurup dın dınnnn diye bir ses çıkabilir, 11 sayesinde bu ikileme engellenir, tuşa basınca çekiç ittirildi 11 de tuşun ucunda olunca o da yükseldi.
Geri kalan o onu o onu diye bahsettiğim, aslında bahsetmediğim diğer numaralar ne ola ki diye sormak içinizden geçiyorsa eğer okuyarak anlayacağınız veya size suç atmayayım "anlamazsınız ki" diye kendimi bir şey sanmayayım. Ben anlatamam diyeyim sizlere. Fakat eğlenceli bir şey vereceğim size, şuan nereden bulduğumu tam hatırlamıyorum ancak çok yabancı sitelerden karşıma çıkmıştı.
Algodoo Nedir ?
Bu piyano tuş mekanizmasını araştırırken karşıma çıktı. Bu programı anlatmaya yine kapasitem yetmiyor ancak eğlenceli bence. Bu program sayesinde bir şeyler tasarlıyorsunuz, kutu yaptınız, bu kutuya bir özellik veriyorsunuz, tahta mı taş mı sünger mi? Kutunun tüm özelliklerini veriyorsunuz yoğunluk değerine kadar. Play dedikten sonra eğer kutuyu bir yere sabitlemediyseniz kutu düşüyor mesela, eğer kutuyu ağır bir taş yaptıysanız hızlı düşüyor, ortamın yer çekimi ivmesini bile siz ayarlıyorsunuz. Yaylar ve ipler var, yayların dinamik kuvveti, yani sertliğine kadar bir çok ayarlamalar var biraz kurcalayarak eğlenebilirsiniz. Programın linkini ve sizler için piyano tuşu yapılmış bir halini aşağıda vereceğim. Verdiğim dosyayı bu programla açabiliyorsunuz, piyano tuşunun gereksiz parçaları var mı? Bakın bakalım ben çok eğlenmiştim, program sizce nasıl, aşağıda yorum olarak yazabilirsiniz.
Sizler için sitesine girdiğimde ipad için sürümü olduğunu da gördüm dileyenler tabletleri için de deneyebilir bu yazımdan sonra ben de indireceğim, ücretsizdir.
Bahsettiğim, yavaşça vurunca tellerden ses çıkmaz teorimin doğru olup olmadığını görmek için verdiğim simülasyonda bir denemek lazım aslında. Bakalım gerçekten de çok yavaşça tuşa basınca ses çıkacak mı, teller titreyecek mi? Piyanosu olanlar da evinde deneyebilir. Sonuçlar ne şekilde olacak ben de merak ettim yorumlarda açıklarsanız sevinirim ve diğer arkadaşlarımızı da bilgilendirmiş oluruz, programı sevip sevmediğinizi de yazın.
Piyanonun Gövdesi
Piyanonun o kalın kasası, gövdesi yani, sağlam olması lazım arkadaşlar. Piyanonun her tuşuna bir tel bağlanmıyor. Eğer fotoğrafı incelerseniz bazı oktavlarda birer tel bazılarında ise ikişer, üçer tel
olduğunu görürsünüz. tüm telleri 3 partiye ayırınca ilk parti yani pes kısımın telleriyle, kalan iki partinin telleri birbirinin üzerinden geçirilir ki hem yerden tasarruf sağlansın hem akustik güzel olsun. Telleri çapraz değil de dümdüz aşağı indirirseniz çok yüksek veya uzun bir piyano olur.
Ayrıca gördüğünüz çelik kasa gelen gerilme kuvvetlerini karşılamak için. Yaklaşık 230 civarında tel olduğunu düşünün ve her telin ortalama 30-45 kg bir gerilme kuvveti uyguladığını düşünün ortaya tonlarca kilogram kuvvette bir gerilme çıkar. Bunu karşılamak adına şekildeki çelik kasa kullanılır. Ayrıca ahşap malzemesinin de sağlamlığı önemli, akağaç gibi bir malzeme piyanonun bu kısımı için yeterli dayanımda denebilir.
Piyanonun akustiğini sağlamak için de bir ahşap kullanılır, teller bu ahşaptan geçer. Bilindiği üzere bir ses için teller titreşir ve etrafındaki havayı harekete geçirir, bu hava bir malzeme içinde dolanır ve ortaya bir tını çıkar. Havanın titreşimde olduğu ortamın ahşabı esnek olursa daha güzel bir ses çıkar, sert bir tahta gelen titreşimi uygun dağıtmayacaktır. Ladin gibi bir ağaç esnekliğinden dolayı ahenk tahtası olarak kullanılabilir.
Kuyruk Tahtası ve Son Rötuşlar
Akıla takılabilecek genel kültür adına başka sorunlardan birisi, madem ki akağaç bu kadar sert bir ağaç, bu kuyruk kıvrımı nasıl elde ediliyor? Bir bütün ahşap parçasından oluşmuyor elbette, kat kat bir çok ahşabın üst üste yapıştırılmasıyla oluşturuluyor. Her bir katman ıslatılarak ve yapıştırıcı malzeme ile kapanarak esnekleştirilir ve üst üste konulur. Tabi bu sırada hızlı davranmak gerekli çünkü malzemeler kurumadan ve şeklini almadan kalıba götürülmeli. Kısa bir süre içinde tüm ahşaplar, belirli bir kalınlığa gelinceye kadar üst üste konulup kalıba götürülüyor. Kalıba insan gücüyle bükülerek yerleştirilince, vidalar sıkıca bağlanıyor ve gün boyunca bekletiliyor, bir günün sonunda ahşap şeklini almış oluyor ve kuyruk kısmı oluşuyor.
Tüm parçalar hazırlandıktan sonra kuyruk tahtası, üzerine çelik kasa, teller, ahenk tahtası yerleştiriliyor. Tuşlar da eklendikten sonra ses kontrolü yapılıyor, bir cihaz veya usta bir kişi tarafından sesleri uygun akort için düzenleniyor. Son rötuşlar, tellerin sıkılığı ve tuşların çekiçleri üzerinde yapılıyor. Tüm çekiçlerin tellere düzgün bir şekilde vurduğu kontrol edildikten ve uygun sesleri de akort ettikten sonra piyano, fabrikadan çıkmak için artık hazır.
 |
| Her gün yağına suyuna bakılmayan piyano |
Eğer güvenilir bir marka dışında veya ikinci el bir piyano alacaksanız tüm tuşların düzgün çalıştığından emin olun. Satıcının sözlerine de pek aldanmamaya çalışın. Piyanoyu aldıktan sonra da bakımlarını yaptırmaya çalışın. Bu tavsiyelere genelde pek uyulmamasının sebebi, aslında söyleyen insanın bir kaybı olmaması. Ben ehliyet sınavına girdiğim sırada arabanın yağını suyunu her gün kontrol etmemiz gerektiği söylendi, sınavda da o seçeneği işaretledik, tamam doğrusu bu ancak kim yağına suyuna her gün binmeden önce bakar? Her şeyi her gün silip süpürüp kontrol ederek kullanınca açıkçası hayatın bir anlamı kalmıyor. Böyle yaşamaktansa bozulsun daha iyi :)
Bahsetmek istediklerim ve mekanik kısmı şimdilik bu kadar, yeterince bahsettiğimi gerekli yerlere değinerek anlattığımı düşünüyorum. Bu makale ile piyanonun parçalarını, malzemelerinin özelliğini ve mekanik çalışma şeklini öğrendiniz. Sormak veya değinmemi istediğiniz bir şey varsa yorum olarak yazarsanız konuya ekleyebiliriz. Okuduğunuz için teşekkürler, faydalı bulduysanız paylaşmayı da unutmayın.
0 yorum:
Yorum Gönder
Görüşlerini yorum olarak belirtebilirsin.